Tự sửa soạn ngày chết
Mỗi người về già có thể do những
tín hiệu suy sụp của sức khoẻ, thường hiểu được mình còn sông không được bao
lâu, nên việc chờ đợi cái chết là chuyện đưetng nhiên. Đốỉ với những người tự
nhận thấy dòng đời đã trải qua của mình không có điểu gì ân hận, thì tâm trí
thư thái, thoải mái trong sự chờ đợi ấy. Trong việc này, ngoài sự sửa soạn về
tinh thần, các cụ còn sửa soạn ngay cả cho cái chết vật chất. Trước hết, các cụ
lo sắm cỗ hậu; họ thường chọn thứ gỗ quý, rồi sơn son thiếp vàng để trang
hoàng, đồng thời giữ cho khỏi mọt.
Lo cỗ thọ cho mình, mối chỉ là một
phần trong việc sửa soạn cho lúc chết. Xưa ít có cụ nào không nghĩ tói ngôi huyệt.
Các cụ thường đi xem lấy đất hoặc nhờ thầy địa lý đi tìm giùm ngôi đất để sau
này linh hồn mình được thư thái, con cháu được hơn người. Sau đó, các cụ nhà
giàu có cho xây sinh phần, đào sẵn huyệt đúng theo sự chỉ dẫn của thầy địa lý. Xây
sinh phần cũng như sắm cỗ thọ, bao giò cũng xây đôi, sắm đôi, dành cho cả cụ
ông lẫn cụ bà. Nhũng cỗ thọ đã sắm sẵn thường được kê dưới gầm. bàn thờ để chò
khi dùng đến.
Giờ hấp hối
Sinh, lão, bệnh,
tử là những điều tất phải có trong một đời người. Tuy nhiên, từ xưa tới nay,
ngay từ giờ hấp hôi của một con ngưòi sẽ phải vĩnh viễn ra đi đã làm cho không
khí trong gia đình trở nên trầm lắng xuống với vẻ thiêng liêng. Con cháu ở xa gần
được báo tin vội vã trở vể, tuy đông đủ nhưng đều im lặng trong nỗi buồn.
Ngày xưa,
người nào già yếu tới khi biết mình không thể sông được, hoặc là người nhà nhận
thấy tình trạng người bệnh sắp tới lúc qua đòi, thì phải cho dời chỗ nằm tối
căn nhà giữa, đặt ngoảnh đầu về phương Đông để được sinh khí.
Nếu người sắp
chết còn tỉnh táo thì con cháu, phải hỏi xem có căn dặn gì không. Những lời nói
quan trọng này của người sắp qua đòi được ghi lại trong một quyển gọi là "Di ngôn", Di chúc".Một vài người biết
mình không còn sống được bao lâu, khi còn chút sức
khoẻ tỉnh táo, đã tự tay viết những lời dặn dò, dạy bảo trong cuốn này.
Theo tục lệ
xưa, con cháu hỏi xem người bệnh sắp trút hơi thỏ cuối cùng có tự đặt lấy tên thuỵ, còn gọi là tên
hèm tức là tên sau này dùng để khấn khi cúng cơm. Cho nên ta còn goi là tên cúng cơm. Nêu ngưòi sắp qua đời ở tình trạng
lâm bệnh mê man, không tự đặt lấy tên cúng cơm
cho mình thì con chá\i tìm đặt tên rồi báo lại cho người ấy biết khi gặp lúc hồi
sinh ngắn ngủi. Cũng trong giờ phút này, con cháu phải lo thay quần áo mới cho
người bệnh và bỏ hết quần áo cũ đang mặc đi. Ngày nay, thường thường người ta
làm việc này vào lúc sắp tẩm liệm, trong đó có việc lau lại cơ thể người chết bằng
rượu hay bằng cồn.
Con cháu sau
đó phải thay nhau ngồi bên cạnh người bệnh, để chò giờ phút lâm chung, ghi giữ
đúng giờ trót hơi thở cuối cùng và thông báo cho mọi ngưòi cùng «hay biết.
Trong trường hợp người bệnh lịm đi, thì người canh phải lấy bông đặt trưóc lỗ
mũi, hễ bông không động đậy nữa, ngưòi canh chừng phải cầm một chiếc đũa đặt
ngang miệng người chết để "cài hàm", cho hai hàm răng khỏi nghiến vào
nhau. Cỗ lễ ghi rõ là không nên để người quá cố nhắm mắt trên tay người khác
phái (nam, nữ), theo quan niệm nam nữ cách biệt thòi xưa.
Người canh phải nhớ đúng giờ người chết qua đời, để
ghi nhố, nhưng theo một số tín ngưỡng để còn nhò thầy tự xem ngày bấm giờ, để
biết người qua đồi có chết vào giò lành hay phải ngày trùng tang lại có quỷ
tinh ám ảnh gây tai hại. Nếu gặp
ngày giờ xấu thì thân nhân phải nhờ thầy tự làm bùa hay có những pháp thuật để
tông xuất thần trùng, đánh đuổi quỷ tinh. Lá bùa thì được dán trên áo quan,
và cho vào những con ốc chôn ỏ bốn phía,ngôi mộ.
